ABD ile Türkiye arasındaki S-400 gerilimi dün ABD Başkanı Donald Trump'ın ticaret hamlesiyle su yüzüne çıktı. Trump, Türkiye'yi gelişen ekonomisi nedeniyle gelişmekte olan ülkelere tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) Programı'ndan çıkarmak istediğini duyurdu. Kararın Türkiye'nin , ABD'nin S-400 füzelerini satın almaması karşılığında önerdiği Patriot teklifini reddetmesinin ardından gelmesi dikkat çekti.  ABD; 3.5 milyar dolar değerindeki Patriot hava ve füze savunma sistemlerine karşılık Türkiye'nin GTS programı kapsamındaki 1.6 milyar dolarlık ithalatının önünü kesmek istiyor.

Türkiye'nin GTS programına uygunluğunu gözden geçirme kararı da Ağustos ayında Rahip Brunson krizi sırasında alınmıştı. ABD, 23 Mart'ta pek çok ülke ile birlikte Türkiye'den ithal ettiği ithal çelik ve alüminyuma yüzde 25 ve yüzde 10 ek gümrük vergisi getirmiş, 13 Ağustos'tan itibaren bu vergileri iki katına çıkarmıştı. Türkiye de önce 21 Haziran'dan itibaren aralarında viski, otomobil, kuruyemiş ve pirincin de yer aldığı 22 ürüne 266 milyon dolarlık ek vergi getirmiş, daha sonra bu vergileri iki katına çıkarmıştı.

Gelişmekte olan ülkeleri desteklemeyi ve ticaretin artırılmasını hedefleyen programın yürürlüğe girmesi için 60 gün geçmesi gerekiyor. 1974'te yürürlüğe giren GTS, 120 ülkeye toplam 3 bin 474 üründe ABD pazarına gümrüksüz giriş imkanı sağlıyor. Türkiye,  programa 1975'te girmişti. ABD Ticaret Temsilciliği'nin web sitesinde yer alan bilgilere göre, ABD 2017 yılında GTS programı kapsamında Türkiye'den 1 milyar 639 milyon dolar ithalat yaptı. Bu rakam ABD'nin GTS programı çerçevesindeki 20 milyar 884 milyon dolarlık toplam ithalatının yüzde 17.7'sini oluşturuyor. Türkiye yüzde 8'lik payla programdan en fazla yararlanan beşinci tedarikçi ülke konumunda.

2017'de ABD'de ihraç edilen ürünlerin başında 1.4 milyar dolarla otomobiller, 1 milyar dolarla delir ve çelik, 942 milyon dolarla makineler, 478 milyon dolarla kilim ve diğer tekstil ürünleri, 354 milyon dolarla da taşlar ve çimento geliyor. Aynı dönemde Türkiye'den ABD'ye ihraç edilen tarım ürünlerinin tutarı 938 milyon dolar. Bunların 185 milyon dolarlık bölümüne işlenmiş sebze ve meyveler, 151 milyon dolarlık kısmını tütün, 201 milyon dolarlık kısmını atıştırmalık ürünler, 79 milyon dolarlık bölümünü hububat oluşturdu.

Trump'ın ağustos ayında aldığı Türkiye'nin GTS programına uygunluğunu gözden geçirme kararının ardından ABD'li buğday, badem ve pirinç üreticisi birlikler konuyla ilgili görüş bildirdi. Amerika Buğday Birliği'nden yapılan açıklamada Türkiye'nin GTS'den çıkarılmasının ABD'nin Türkiye pazarına erişimine etki etmeyeceği öngörüldü. ABD'nin en büyük badem üreticisi ve perakendecisi Blue Diamond Growers ile California Ceviz Komisyonu, 15 Ağustos'ta Türkiye'ye uygulanan ek gümrük vergisinin yüzde 15'ten yüzde 35'e çıkarılmasını talep etti. Verginin Türkiye'nin ABD'nin çelik ve alüminyuma koyduğu ek vergilere karşı Türkiye'nin aldığı ek gümrük vergilerine misilleme olarak konulması talep edildi. Pirinç Federasyonu da verginin yüzde 34'ten 84'e çıkarılmasını önerdi.

(Habertürk)